رقابت،کارایی و سیاست رقابتی(مطالعه موردی صنایع ایران)

رقابت بعنوان دنیای ایده آل اقتصادانان و شرط بهینه تخصیص منابع در اقتصاد شناخته می شود. رقابت در بازار محصول موجب افزایش کارایی و بهره وری می شود و رشد بهره وری بخودی خود، یکی از منابع رشد اقتصادی در کشورها بشمار می رود. بسیاری از مطالعات بیانگر رابطه مثبت بین رقابت و کارایی و بین رقابت و نرخ رشد بهره وری بوده است. همچنین مطالعات تجربی صورت گرفته در کشورهای مختلف بیانگر ارتباط منفی بین انحصار و کارایی است. بعبارت دیگر انحصار منجر به اخلال در تخصیص منابع شده و رشد بهره وری را دچار خدشه نموده است. با نگاهی به برنامه های توسعه ایران مشاهده می شود که یکی از الزامات برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران ارتقا رقابت در بخش های اقتصادی بوده است، بطوریکه در برنامه سوم و بخصوص در مواد 38 ،40 و 41 قانون برنامه چهارم و در مواد 69،93، 95، 99 و ماده 107 برنامه پنجم به این موضوع تاکید شده و دولت مکلف به ارتقا سطح رقابت و کنترل رفتار غیر رقابتی در راستای جلوگیری از انحصارات شده است. در این رساله با استفاده از متدلوژی هال-راجر ، شاخص لرنر در 131 صنعت فعال در کد چهارم isic در طی سال های 1374 تا 1386 محاسبه شده تا با توجه به آن، شکاف بین قیمت و هزینه نهایی در صنایع ایران ارزیابی گردد. یافته های این تحقیق نشان می دهد که در تمامی صنایع ایران بوده است. اما در برخی از صنایع، این نسبت بسیار بالا و در برخی اندک بوده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که از 131 صنعت بررسی شده در 27 صنعت، شاخص لرنر و شاخص مارک آپ به ترتیب کمتر از 10 و10/1 درصد بوده است. همچنین در 47 صنعت، شاخص لرنر بیش از 20 درصد و مارک آپ بیش از 25/1 بوده است. مقایسه نسبت های لرنر و شاخص مارک آپ در صنایع مختلف نشان می دهد که بر مبنای شاخص لرنر در حدود 50 درصد صنایع ، دارای قدرت انحصاری بوده و توانسته اند شکاف معنی دار بین قیمت و هزینه نهایی(mc) ایجاد نمایند. یافته های این مطالعه موید آن است که صنایع تولید مواد پلاستیکی، صنایع تولید کود شیمیایی، صنایع تولید آجر، صنایع تولید مالتا و ماءالشعیر به ترتیب با دارا بودن شاخص لرنر 683/0، 681/0، 56/0، 55/0، 45/0 بالاترین قدرت انحصاری در صنایع کشور را داشته اند و توانسته اند شکاف معنی دار بین قیمت و هزینه نهایی بوجود آورند. همچنین نتایج این تحقیق نشان می دهد که صنایع انحصاری در ایران دارای ناکارایی فنی ، مانع ورود بالا،mes اندک، شدت تمرکز بالا بوده و هزینه رفاهی قابل توجهی به جامعه تحمیل نموده اند.